Expozisaun ida ne’e sei hatudu tais-sira haktuir ba estudu ne’ebé hala’o ona hosi SEAK, Timor-Aid no Fundasaun Alola. Nune’e mós referensia ba konsultasaun ne’ebé fundamenta hanoin sira kona- ba baze seletiva tais nian ba uniforme funsionáriu públiku no estudante sira, mak hanesan: tais Fehan, Fataluku, Kemak, Bunak, Baikenu no Makasae.
Tais Fehan
Tais fehan eziste iha zona ninin sira hosi munisípiu sira hanesan: Covalima: Suai Loro, Kamanasa, Fohoreem no Fatumean. Viqueque: Karaubalu, Ossu, Bahalara- uain, no Timor Osidentàl-Betun. Karakterístika hosi tais fehan: motif ho forma jeométrika, flora, keur no fauna: kadiuk no xiput. Hanesan lalenok ida mak tais hosi munisípiuCovalima: tais duka, klar no na’in nurak, hirak ne’e importante iha prosesu kazamentu tradisionál nian iha suai kamanasa. No hirak seluk: tais mane: tais wal metan, Tais amarasi. Seluk: tais halai laran, tais ku’u tilun no tais lita lahon (RDTL, 2014).
Tais Fataluku
Tais ne’ebé eziste iha Munisípiu Lautem, iha área Fataluku: Lospalos, Tutuala, Lautem no Lore, exeitu Sokolori. Tutuala, Lautem sorin balun, Lospalos no Lore: Sisirana lau charunaku lau, tetuk: Sika lau loiasu fanu, o’o etche, o’okarasu. Lautem sorin balun: Lumur lau karas lau: Lau o’o mimireke no lau o’olakuwaru, no ratchikia. Karakterístka Motif: totem sira iha uma- lulik, pintura rupestre sira iha Ilikere-kere, flora, objetu sira ema halo, no fauna. Nu’údar lalenok, Fatu hoi-lu no Lalain (Tetun) ka Lafuru (Fataluku), ró (Tetun) ka Loiasu (Fataluku) kuda (Tetun) ka Kutcha (Fataluku), fitun (Tetun) ka Ipinaka (Fataluku), boneka ema (Tetun) ka mamar-lauhana (Fataluku), Ai-Nitas tahan (Tetun) Poria-asa (Fataluku) no Nu’u Kelek (Tetun) ka Wata-asa Kairoko (Fataluku), ne’ebé sasuit (Tetun) ka Hualu (Fataluku), kelu (Tetun) ka Otchohu (Fataluku), ular-oan (Tetun) ka ifi (Fataluku), no kadiuk (Tetun) ka tchapuku (Fataluku) (RDTL, 2015).
Tais Kemak
Tais ne’ebé nia-ezistensia iha grupu étnoliguistiku Kemak no Mambae; iha munisípiu sira hanesan: Bobonaro: Bobonaro, Maliana, Kailaku, Atabae no Balibo, Ermera, Aileu, Ainaro, Manufahi, Covalima no Liquiça.
Karakerístika dominante kor metan ho estrutura kolokasaun motif ne’ebé aliñadu. Kemak-Bobonaro: Kailaku Atabae no Komplexu marobo: Tais sabu, Api den no Bo dato (Bobonaro). Kailaku no Atabae: metama ba subu no api den, rikan ba bodato. Seluk (Influensia hosi bunak) tais naban, mgai, lar pua. Bekais: Tais inan keli-Tais Feto no Tais Mane-Kari lamaran. Seluk: futus tatak, gaun wen, no nini wain. Terik iha Bobonaro-Balibo: Tais namok ho hakserak, tais feto suri ulun. Tasi feto aifunan talik, tais feto besikama no tais mane eduk ki’ik (RDTL, 2017).
Tais Bunak
Tais ne’ebé eziste iha munisípiu sira hanesan Covalima: Debos Kampung Baru no Fohorem, Bobonaro, Ainaro no Manufahi. Karakterístika: Motif ho dezeñu bo’ot kompara ho motif tais husi grupu étniku seluk (Kemak). Tais ne’ebe konsidera nu’udar tais Bunak: tais sui namok Bunak iha suai no Tais sui namok, tais koli, tais koli ana, tais foit hosi fohorem (RDTL, 2014) Iha bobonaro, tais uthus ka futus, tais foit, tais salis. Thais Mone kesh-Thais pana kesh (RDTL, 2017).
Tais Baikenu
Tais ne’ebé eziste iha Rejiaun Administrativa Espesiál Oe-cusse-Ambeno (RAEOA) no Timor Osidentál: Kefa. Karakterístika: Motif ho animál reptilia sira, ai-funan, nst. Tais ne’ebé pertense ba RAEOA, mak hanesan, Beti naek futu teke, Tais metan, Tai sotis, Tai Fut aus nobif, Futu teke, Beti naek liuk sa’e poat, Beti naek fut luus, Beti naek, Beti naek fut bei, Tai fut Passubola, Beti naek, Fut Ka’ok Pauf, bet bose, Beti naek, fut fula naek, Bet ana fut fula, Muit kase no Tai Kase fut ful ana (Postu-Administrativu Pante-Makassar). Tai fut Makano, Betinaek futu teke, BetInsana, Betinaek, fut fulana, Taifut fula ha’u kase/ukase, Taifut Lula Naek, Tai Insana, no Bet ana futu teke (Postu-Administrativu Passabe). Beti naek, fut atoni no fut binon amasat, Bet naek fut maka’if, Bet naek fut atoni no fut fula, Tai fut fula, Bet bose, Beti naek, fut fula, Beti naek sotis fula, Beti naek fut fula amor, Tais kase sotis/maloti, Tai kase fut napan (Postu Administrativu-Oesilo) no Beti naek fut, Beti naek fut atoni no Tai fut mak’ena (Postu-Administrativu Nitibe) (RDTL, 2021).
Tais Makasae
Tais ne’ebé eziste iha munisípiu: Baucau, Lautem: Iliomar, Luro, Socolori, Viquqeue: Ossu, Uatulari, Uatukarbau, Manatuto: Laclo, Manatutu Vila, Laleia, Laclubar, Barique. Karakterístika: Dominante kór mean no ho barra, motif Ai-dila funan, liman kukun, be-na’in. Tais hirak ne’ebé pertense ba makasae hosi munisipiu Baukau: kola imi leka, rabi wali imi (Baukau Villa), kola kialai, rabi wali furu, rabi wali imi (Quelicai no Laga: Saelari no Sagadate), no’o ulteme ka sika me ulteme, rabi wali ena, rabi wali molu itina, rabi wali molu lufuru (Baguia), nero olo ida, nero olokai nena ida, rabi kalaur ida/rabi sui mata, rabi kalaur me ida, rabi kalaur ite ida (Venilale), turu ulu kai nena ida, feto nuru lolo kalua kinur, feto nuru lolo kalua wiwida (Vemasse) (RDTL, 2017). Manatuto-Laklo: Lohe huan inen, Lohe huan ilima, Lohe huan inen, sabulu utus babonat, Sabulu klaur, Sabulu azul, Sabulu seru no Sabulu babonat. Laleia: Lohe huan inen, Me huan inen, Sabulu huan inen, Sabulu klaur, Sabulu latun wen, Sabulu klaur azul. Laklubar: Hia huan nen, Hia huan rahun,hia moron, Hia huan neen, Hia huan nen,Hia metan, Sabulu meran, Sabulu klaur, Sabulu moron, Sabulu babonat lodok, Sabulu babonat isin, Sabulu ehan metan/mean (Idate), Sabulu huan raun, Sabulu babonat no Sabulu ehan mete mar. Manatutu Villa: hia huan nen, hia huan rahun, sabulu ehan metan, sabulu klaur (RDTL, 2021).
